Wskazówki dla opiekuna:
- Przed rozpoczęciem przemieszczania sprawdź czy miejsce docelowe jest wolne od przeszkód i usuń je w razie potrzeby.
- Ustaw się w lekkim rozkroku, z jedną nogą wysuniętą lekko do przodu w celu zwiększenia podstawy oparcia.
- Oceń i porównaj wagę osoby niesamodzielnej oraz własne możliwości wykonania czynności
- Wykorzystaj możliwości psychoruchowe osoby niesamodzielnej, co zmniejszy obciążenie i przyspieszy proces jego rehabilitacji
- Wyjaśnij osobie co chcesz zrobić i poproś o współpracę (należy podpowiedzieć choremu, jak może nam pomóc, co on powinien zrobić)
- Obciążenie kręgosłupa powinno być symetryczne i równomierne
- Ciężkie przedmioty należy podnosić uginając kolana, a nie pochylając się i zginając kręgosłup. Podnoszenie z prostymi nogami jest energooszczędne, gdyż angażuje mniej mięśni, ale bardziej obciąża kręgosłup
- Ciężkie rzeczy należy przenosić z wyprostowanym kręgosłupem oraz z szeroko rozstawionymi stopami i łokciami położonymi blisko ciała
- Odległość pomiędzy przenoszonym ciężarem a pionową osią ciała, powinna być jak najmniejsza (należy podchodzić jak najbliżej jeśli jest to możliwe)
- Przy podnoszeniu osoby niesamodzielnej lub innej rzeczy z poziomu podłogi, stopy należy ustawić w pewnej odległości od siebie, aby przyjąć stabilną postawę
- Podczas wykonywania długotrwałej pracy w niewygodnej pozycji (duże obciążenie statyczne), np. podczas karmienia osoby należy starać się usiąść przy jego łóżku
- Podczas przemieszczania należy zastosować mocny chwyt używając całych dłoni, a nie tylko palców. Należy być przygotowanym na nagłe zmiany kierunku przenoszenia, spowodowane przemieszczeniem się masy ciała osoby niesamodzielnej
Pamiętaj !
Niewładną rękę należy położyć na nogach chorego bądź zabezpieczyć ją w inny sposób.
Rodzaje i techniki przemieszczania osób niesamodzielnych
Przez „przemieszczanie” osoby rozumiemy: podtrzymywanie, podnoszenie, opuszczanie, pchaniem lub ciągnięcie
Ustalenie właściwej techniki przemieszczania osoby niesamodzielnej zależy od:
- możliwości fizycznych osoby niesamodzielnej (osłabienie lub przykurcze u chorego),
- stanu ogólnego (po zabiegu operacyjnym, po wypadku),
- rozumienia poleceń (silne otępienie),
- jednostki chorobowej (po udarze lub z zawrotami głowy),
- rozmiaru masy ciała (otyły a szczupły).
Należy zaznaczyć, że:
- ciała osób niesamodzielnych charakteryzują się asymetrycznym rozkładem wagi oraz nie posiadają obszarów dla stabilnego uchwytu. W związku z tym trudno będzie opiekunowi utrzymać masę ciała osoby przy własnym ciele,
- osoby niesamodzielne mogą być pobudzone, agresywne lub współpracować w ograniczonym stopniu, co może zwiększyć ryzyko urazów,
- otoczenie, w którym sprawowana jest opieka, może wymagać dostosowania do osoby wymagającej opieki (np. zamiast wanny prysznic lub przemeblowanie pokoju),
- istotne jest również dopasowanie sprzętu wspomagającego przemieszczanie osób niesamodzielnych do pomieszczeń.
Technika ręcznego obracania na bok
- zawsze należy obracać osobę niesamodzielną w swoim kierunku (jeżeli tylko jest to możliwe),
- obręcz biodrowa i barkowa powinna jednocześnie zmieniać ułożenie (zabezpiecza to przed urazem kręgosłupa osoby niesamodzielnej),
- kończyny dolne osoby niesamodzielnej są ugięte w celu zmniejszenia dźwigni i oparte o łóżko, a gdy się nie zginają, powinny być proste, skrzyżowane,
- głowa powinna być obracana w stronę zamierzonego ruchu przed jego rozpoczęciem, osobę należy chwycić za łopatkę i talerz biodrowy lub ewentualnie za kolano
- kończyna górna strony, na którą obracana jest osoba, powinna być umieszczana poza torem ruchu,
- postawa osoby obracającej – proste plecy, w miarę możliwości jedna noga na podwyższeniu lub kolano oparte o łóżko w celu zmniejszenia obciążenia, ewentualnie kolana mocno dociśnięte do brzegu łóżka.
Pamiętaj !
- Po zabiegach operacyjnych endoprotezoplastyki stawu biodrowego osoba niesamodzielna obracana jest na stronie zdrowej (przez okres około 3 miesięcy) najlepiej z klinem między nogami.
- Osoba niesamodzielna ze złamaniem kości udowej może być obracana na stronie złamania.
- Osoby po udarze nie powinno się ciągnąć za ręce. Obrót najlepiej wykonać przez bok, który objęty jest niedowładem po udarze w celu większej stymulacji.
Techniki ręcznego przemieszczania chorego w łóżku: góra – dół
Sposób ręcznego przemieszczania chorego przez jedną osobę:
Najbezpieczniej jest przemieszczać osobę niesamodzielną na podkładzie obejmującym obręcz barkową i biodrową, najlepiej wraz z głową. Podkład umieszczany jest pod osobę przez obrót na bok i wsunięcie ww. podkładu.
- nogi osoby najlepiej aby były zgięte i oparte o materac;
- opiekun chwyta osobę za przedramiona przekładając ręce pod barkami;
- napinając mięśnie brzucha i opierając uda o łóżko można podciągnąć osobę w górę.
Sposób ręcznego przemieszczania chorego przez dwie osoby:
Najbezpieczniej jest przemieszczać osobę niesamodzielną na podkładzie obejmującym obręcz barkową i biodrową, najlepiej wraz z głową. Podkład umieszczany jest pod osobę przez obrót na bok i wsunięcie ww. podkładu.
- nogi osoby niesamodzielnej powinny być ustawione w zgięciu i oparte o materac;
- osoby przenoszące stoją naprzeciw siebie;
- ręce mają ułożone w okolicy miednicy i łopatek chorego, trzymając za podkład
- nogi szeroko rozstawione i oparte o łóżko. Pomocne jest oparcie się udami o brzeg łóżka;
- w celu dodatkowego odciążenia, osoby podnoszące mogą zetknąć się czołami;
- lekkie uniesienie bioder chorego i spokojne przesunięcie w górę lub w dół łóżka;
- osoby przenoszące przesuwają się wraz z chorym;
- jeżeli chory może pomóc, odpycha się nogami.
Przemieszczanie na jeden z brzegów łóżka
- dopasuj wysokość łóżka do własnego wzrostu;
- przeniesienie rozłóż na trzy etapy: nogi – środek tułowia – barki;
- kończyny dolne osoby powinny być przesunięte w wybranym kierunku;
- kolano osoby przenoszącej, od strony bliższej łóżka, oparte jest o łóżko;
- podciąg chorego przy wykorzystaniu własnego ciężaru. Podczas podnoszenia należy używać mięśni nóg i bioder zamiast mięśni górnej połowy ciała;
- wspólnie z chorym (w miarę jego możliwości) unieś minimalnie biodra i przesuń w zamierzonym kierunku;
- poproś chorego o spojrzenie na własne stopy. Zwiększy to napięcie mięśni brzucha, prowadząc do lepszej współpracy.
Technika ręcznego sadzania osoby niesamodzielnej ze zwieszonymi nogami bezpośrednio z pozycji leżącej
- chwycić jedną ręką (pod barkami) stabilizując jednocześnie głowę, a drugą pod uda.
- stań blisko łóżka na szeroko rozstawionych nogach, w celu zapewnienia sobie stabilnej pozycji.
- chwyć łopatkę osoby, łokciem zapewnisz stabilizację głowy i odcinka szyjnego kręgosłupa chorego, drugą ręką jednocześnie złap za kolana.
- jednym, sprawnym ruchem należy unieś tułów chorego, jednocześnie opuszczając nogi na podłogę – ciężar nóg nieco zrównoważy masę tułowia.
Siedzenie
- zapewnij bezpieczne, stabilne podparcie pod plecy.
- podłóż podnóżek pod stopy, który zapewnia zgięcie w stawach kolanowych i biodrowych (ok. 90 stopni) zapobiega wyłamaniu kości udowej ze stawu biodrowego (ważne po endoproteoplastyce), jak również uciskowi nerwów i naczyń krwionośnych tylnej strony uda.
- upadkowi do przodu można zapobiec poprzez tzw. „wklinowanie”, osiągane dzięki zwiększeniu (powyżej 90 stopni) kąta zgięcia w biodrach.
- w przypadku osłabionej osoby należy po bokach umieścić kliny lub poduszki zabezpieczające pozycję.
- przy porażeniach, ręka powinna być ułożona z przodu, na lekkim podwyższeniu (np. na poduszce znajdującej się na kolanach).
Przemieszczanie ręczne osoby z łóżka na wózek i odwrotnie (zależy od indywidualnych możliwości motorycznych danej osoby niesamodzielnej)
- przemieszczanie zależy od indywidualnych możliwości motorycznych
- osobę niesamodzielną sadzamy na łóżku ze spuszczonymi nogami
- wózek należy ustawić po słabszej stronie chorego (np. po stronie porażonej).
- wyjmujemy bok i podnóżki oraz blokujemy koła hamulcami.
- stojąc twarzą do osoby uginamy swoje kolana i ustawiamy je tak, aby obejmowały kolana chorego
- obejmujemy chorego pod jego rękami, chwytając z tyłu za pasek spodni lub pas do przenoszenia i odchylamy się do tyłu, jednocześnie stabilizując kolana chorego swoimi kolanami.
- gdy chory ma stabilny tułów, obejmujemy go swoimi rękami i szybkim ruchem obrotowym przemieszczamy chorego na wózek.
Pamiętaj !
Kręgosłup musi być wyprostowany – odgięcie do tyłu lub zgięcie w biodrach grozi urazem.
Korygowanie pozycji siedzącej
- Chory siedzi z rękami splecionymi, nogi umieszczone są pod krzesłem.
- Opiekun stoi za chorym, ugina kolana, utrzymując prosty tułów, opiera kolana o wózek lub o krzesło, wsuwa ręce pod pachy chorego i chwyta go za przedramiona.
- Spokojnym ruchem, prostując kolana unosi chorego do góry, używając ciężaru swojego ciała, a nie siły rąk. Należy utrzymać minimalną odległość od chorego i pilnować, aby ruch odbywał się w pionie.
Pamiętaj !
Niewładną rękę należy położyć na nogach chorego bądź zabezpieczyć ją w inny sposób.